Gdy powstaje grupa młodych aktywnych osób, które czują, że ich lub innych prawa są łamane, potrzebuje wsparcia wiedzowego i narzędziowego do dalszych skutecznych działań. Ten warsztat buduje podstawową świadomość prawną dotyczącą zobowiązań państwa wobec obywateli (w tym, a czasem szczególnie, niepełnoletnich), pokazuje szereg możliwych działań i wskazuje miejsca, gdzie można się zwrócić o wsparcie i pomoc.

Działanie zostało zrealizowane przez: Jan Dąbkowski

Czas: przygotowanie – 1 godz., realizacja – 2 godz.

Osoby: 1 animator, 10-15 uczestników (w wieku licealnym)

Co będzie potrzebne: flipchart, flamastry, wydrukowana Informacja 1 i kartki z pytaniami

Tagi: #prawa #młodzież #mniejszości #działania

Jeśli grupa chce działać, ale brak jej pomysłów czy inspiracji, możesz pokazać dwa krótkie filmy Przemyśl to (https://vimeo.com/207037171, hasło: polskalab_2) i Anonim (https://vimeo.com/207008747, hasło: polskalab_1), mówiące o relacjach pomiędzy Polakami a mniejszością ukraińską. Zostały stworzone przez młodzież z Przemyśla – osoby z mniejszości ukraińskiej i Polaka – na podstawie ich doświadczeń i przemyśleń. Filmy skłaniają do rozmowy o stereotypach, uprzedzeniach i ich konsekwencjach dla społeczności. Zobacz scenariusz Sąsiedzi z mniejszości.

INFORMACJA 1

a. Konstytucja RP (fragmenty dotyczące praw szczególnie ważnych dla dzieci i młodzieży)

Art. 5.

Rzeczpospolita Polska […] zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli […].

Art. 30.

Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Art. 31.

1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.
2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. […]

Art. 32.

1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Art. 35.

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.
2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.

Art. 40.

Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.

Art. 41.

1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. […]

Art. 42.

1. […]
2. […]
3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.

Art. 47.

Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.

Art. 52.

1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.
2. Każdy może swobodnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
3. […]
4. Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.

Art. 54.

1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. […]

Art. 56.

1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie.
2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.

Art. 57.

Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.

Art. 72.

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. […]

Art. 80.

Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.

b. Międzykulturowe dokumenty dotyczące praw dzieci, młodzieży i obywateli:

Prawa człowieka spisane są w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (Rady Europy) i Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (Organizacji Narodów Zjednoczonych). Istnieje także międzynarodowa Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez ONZ. Wynikające z niej prawa dziecka, podobnie jak prawa człowieka, podzielone są według kategorii na prawa:

• osobiste, umożliwiające rozwój dziecka. Są to: prawo do życia, prawo do tożsamości, prawo do rozwoju, prawo do wychowania w rodzinie, prawo do wyrażania własnych poglądów, prawo do informacji;
• polityczne lub publiczne, dzięki którym dziecko wyraża swoje poglądy i uczestniczy w życiu swojej grupy, społeczności, państwa. Są to prawa: prawo do wyrażania własnych poglądów, prawo do uczestniczenia w stowarzyszeniach;
• socjalne, które są obowiązkami państwa i dorosłych do stworzenia odpowiednich warunków do rozwoju umysłowego i fizycznego dziecka. Są to: prawo do godnych warunków życia i odpowiedniego poziomu życia, prawo do opieki zdrowotnej, prawo do odpoczynku;
• ekonomiczne, umożliwiające dziecku przygotowywanie się do niezależności materialnej od innych. Najważniejszym jest prawo do nauki; ponadto ochrona prawa pracy podejmowanej, czy to w ramach obowiązku nauki czy wakacyjnego zarobku.
  (Zobacz więcej: https://brpd.gov.pl/prawa-dziecka)

c. Międzynarodowe strategie dotyczące młodzieży:

Strategia Unii Europejskiej dotycząca młodzieży zakłada m.in., że młodzi ludzie aktywnie biorą udział w działaniach społecznych, a rządy państw członkowskich jak Polska powinny ich słuchać i brać pod uwagę ich propozycje dotyczące przygotowywania, wprowadzania i oceniania strategii i działań, szczególnie tych związanych z edukacją, zdrowiem i dobrobytem. Cały system państwowy powinien zapobiegać wykluczeniu (zobacz więcej: https://ec.europa.eu/youth/policy/youth-strategy_en).

Priorytetami Rady Europy dotyczącymi polityki młodzieżowej są m.in.:

• zapewnienie młodzieży pełni praw człowieka i godności, a także zaangażowanie młodych osób w ten temat;
• zapewnienie równych szans na udział wszystkich młodych ludzi we wszystkich dziedzinach codziennego życia;
• wspieranie młodych ludzi do promowania w życiu codziennym różnorodności kulturowej, dialogu międzykulturowego i współpracy;
• zapobieganie i przeciwdziałanie wszelkim formom dyskryminacji na jakiejkolwiek podstawie;
• wspieranie inicjatyw młodzieżowych w zapobieganiu konfliktom i zarządzaniu konfliktami, a także pokonfliktowemu pojednaniu przez narzędzia dialogu międzykulturowego, włącznie z jego religijnymi wymiarami;
• wspieranie integracji wykluczonej młodzieży.
  (Zobacz więcej: http://www.coe.int/en/web/youth/agenda-2020)

W razie pracy z mniejszościami narodowymi i etnicznymi lub na ich temat można skorzystać z:

d. Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (fragmenty):

Art. 4.

1. Każda osoba należąca do mniejszości ma prawo do swobodnej decyzji o traktowaniu jej jako osoby należącej bądź też nienależącej do mniejszości, a wybór taki lub korzystanie ze związanych z tym wyborem praw nie pociąga za sobą jakichkolwiek niekorzystnych skutków.

Art. 5.

1. Zabrania się stosowania środków mających na celu asymilację osób należących do mniejszości, jeżeli środki te są stosowane wbrew ich woli.

Art. 6.

1. Zabrania się dyskryminacji wynikającej z przynależności do mniejszości.
2. Organy władzy publicznej są obowiązane podejmować odpowiednie środki w celu:
   1) popierania pełnej i rzeczywistej równości w sferze życia ekonomicznego, społecznego, politycznego i kulturalnego pomiędzy osobami należącymi do mniejszości a osobami należącymi do większości;
   2) ochrony osób, które są obiektem dyskryminacji, wrogości lub przemocy, będących skutkiem ich przynależności do mniejszości;
   3) umacniania dialogu międzykulturowego.

Art. 7.

1. Osoby należące do mniejszości mają prawo do używania i pisowni swoich imion i nazwisk zgodnie z zasadami pisowni języka mniejszości, w szczególności do rejestracji w aktach stanu cywilnego i dokumentach tożsamości.

Art. 8.

Osoby należące do mniejszości mają w szczególności prawo do:
1) swobodnego posługiwania się językiem mniejszości w życiu prywatnym i publicznie;
2) rozpowszechniania i wymiany informacji w języku mniejszości;
3) zamieszczania w języku mniejszości informacji o charakterze prywatnym;
4) nauki języka mniejszości lub w języku mniejszości.

Art. 18.

1. Organy władzy publicznej są obowiązane podejmować odpowiednie środki w celu wspierania:
   1) działalności zmierzającej do ochrony, zachowania i rozwoju tożsamości kulturowej mniejszości;
   2) integracji obywatelskiej i społecznej.

Art. 22.

1. Do zadań wojewody należy:
   1) koordynowanie na obszarze województwa działań organów administracji rządowej, realizujących zadania na rzecz mniejszości;
   2) podejmowanie działań na rzecz respektowania praw mniejszości i przeciwdziałanie naruszaniu tych praw i dyskryminacji osób należących do mniejszości;
   3) podejmowanie działań na rzecz rozwiązywania problemów mniejszości;

Informacje o różnych rodzajach migracji (i procesach im towarzyszących), statusie uchodźcy i innych formach ochrony międzynarodowej znajdziesz: http://uchodzcy.info/infos/pojecia-i-definicje/